Kasapoğlu: "Kumarcılar Hanı, 'Kumari Han' olarak değiştirilebilir"

KIBRIS POSTASI - Rahmican ÇALIŞKAN

Kıbrıs Postası'na konuşan Vakıflar İdaresi Arşiv Müdürü Mustafa Kemal Kasapoğlu "Kumarcılar Hanı" isminin ne amaçla koyulduğunu, günümüzde bu ismin neden yanlış anlama çekildiğini ve dönemin başbakanına, isminin "Kumari Han" olarak değiştirilebilir diyerek, daha önce de isim konusu hakkında çalışmalarının olduğunu hatırlattı.

Kumarcılar Hanı isim konusunun 7-8 yıl önce nasıl gündeme geldiğini anlatan Vakıflar İdaresi Arşiv Müdürü Mustafa Kemal Kasapoğlu: "8 ya da 7 yıl önce, Başbakanlığa, Kumarcılar hanıyla ilgili bilgi verildi. Tam hatırlamıyorum, sanırım Eroğlu dönemiydi. Turizm Bakanlığı da bu konuyla ilgili 3 tane hocaya rapor yazdırdı, bu raporları kamuoyuyla paylaştı mı, paylaşmadı mı, bilmiyorum. Daha sonra Turizm Bakanlığı'nda görevli olan bir araştırmacı Kumarcılar hanıyla ilgili bildiri yayınladı, zaten kumarcılar hanında bulunan tabelaya bakılırsa "Kılıç Ali Paşa Vakfı" yazdığını görebilirsiniz. Biz bu konu ile ilgili birtakım çalışmalar, tercümeler yaptık ve isim konusu böylelikle gündeme geldi. Buradan çıkan bilgiler de sayın Başbakan'a ve ilgili dairelere rapor halinde gösterildi." dedi.

Kasapoğlu: "Kumarcılar hanının ismi 'Kumari' dir"

Kumarcılar Hanı'nın isminin nasıl günümüze kadar geldiğini, Lefkoşa'da kimlerin yerleşim yeri oluşturduğunu ve tarihi yapıların nasıl korunduğunu anlatan Mustafa Kemal Kasapoğlu şöyle konuştu: "Şeriye Sicil dediğimiz 54 adetten oluşan Osmanlıca kaynaklar. Şeyire Sicil, kadının önünde görülen ve sonuca bağlanıp, kaydedilen defterdir ve bu defterde Kumarcılar hanı isminin nereden geldiği, hangi vakıfa ait olduğu bilgiler var.


Biz bu bilgileri ortaya çıkarttık, paylaştık ve o dönemde, Kumarcılar hanının ismi 'Kumari' dir. Kumari, Arapça ve Arnavutçadan gelen iki farklı kelimedir. İki dilde de eşeklerin üzerine koyulan, insanların oturması için kullanılan 'Semer' anlamı taşımaktadır. Şöyle bir not yazmışız; "Osmanlı dönemi vakıf kayıtları incelendiğinde, Kılıç Ali Paşa Vakfı'na ait olduğu öğrenilen hanın ismi ile ilgili farklı görüşler öne sürülmektedir ve Kumarcılar Hanı, 18. Yüzyıla denk gelen bir dönemde "Han-ı Kumavi" diye isimlendirilmiştir. Türkçeye çevrildiği zaman "Kumar Hanı" diye tercüme ediliyor, fakat burada dikkat edilmesi gereken çok önemli bir husus var, o da şudur ki; "Kumar" 18. Yüzyılda katırların ve eşeklerin üzerine koyulan semer anlamına geliyordu.


Buna rağmen insanların cımbız ile kelimeleri seçip uzak bir anlamı kullanması yanlıştır. Lefkoşa'nın 4 bin yıllık tarihi var, bunun içerisinde Bizanslılar, Venedikliler, Romalılar, İngilizler ve Osmanlı var, ama hiç kimse Osmanlı kadar uzun bir süre burada kalmadı. Osmanlı yaklaşık 308 yıl burada yaşadı ve bu tarihi yerleri bir şekilde korudu. Örneğin; Latin kiliselerini yıkmadı, camiye çevirdi. Mesela, Büyük Han, Bedesten, Selimiye bugün ayakta kalmışsa, vakıf yönetimine inanan yöneticilerin, bunu koruması ile ayaktadır.

Tarihi yapılar, belki de bugün, hala ayakta kalmayabilirdi. Biz rehberlere, her dönemi anlatmalarını ama bu eserlerin Osmanlı dönemindeki uygulamalarını da anlatmalarını söyledik, turları yaparken, sadece Osmanlı tarihini ortaya çıkarın demedik ve basın bildirisinde de bu düşünceyi ön plana çıkardık. Büyük hamamı Lala Mustafa Paşa, parasıyla satın aldı ve hamam olarak kullanmaya devam etti, çünkü Venedik elitleri orada yıkanacak ise, Osmanlı elitleri de orada yıkanacak diye düşündü. Lala Mustafa Paşa, gelişen teknolojiye bağlı olarak, oraya külhane eklemek zorunda kaldı, kendi süslerini koydu. Şimdilerde Büyük Hamam restore edildi ve turistlerin uğrak yeri oldu."

"Lala Mustafa Paşa, Bedesten'i Selimiye Camisi'nin giderlerini karşılamak için yaptırdı"

Lala Mustafa Paşa'nın Bedesten yapmasındaki amacını anlatan Kasapoğlu, "İngiltere'deki Katolik kilisesi önce Bedesten'de kurulduğu için 'Bedesten' Katolikler için çok önemli bir yerdir. İngilizler buradan sürüldükten sonra İngiltere'ye gittiler ve Katolik kilisesini orada kurdular. Lala Mustafa Paşa, Bedesten'i de parası ile satın aldı, istese yıkabilirdi ama yıkmadı Bedestene dönüştürdü. Bedesten çarşı demektir. Lala Mustafa Paşa burayı satın almasının amacı; şimdiki Selimiye Camisi'nin giderlerini karşılamak için önce Büyük Han'ı yaptı, sonra buralar genişleyince, ikinci han ihtiyacı doğdu ve Kumarcılar Hanı'nı yaptırdı, bu yüzden bazı belgelerde Kumarcılar Hanı'nın adı "Yeni Han" olarak kaydedilmiştir." dedi.

Kasapoğlu: "Kumarcılar Hanı meselesi 8 senelik bir olay"

Kumarcılar Hanı ismi hakkında daha önce de çalışması olduğunu anlatan Vakıflar İdaresi Arşiv Müdürü Kasaoğlu, "Biz dönemin Başbakanı'na, gerekli üst mercilere gerekli yazıları yazdık ve gönderdik. O zaman haber olmadı, gündeme gelmedi ve şimdi vakıf kelimesi öne çıkarılınca insanların dikkatini çekti. Alay konusu olarak algılıyorum ben bunu. Söylediğim gibi, ben Kıbrıslıyım, Arapça ve Osmanlıca tercümanıyım, çok öğrenciler yetiştirdim.

Kendi tarihimizi ve belgelerimizi okumadan tarih yazmak mümkün değildir, bu yüzden kendim de kitap yazdım. Amerika, Rusya, İngiltere, Yeni Zellanda'dan bize talep geldi, bize bunları gönderin dediler ve biz bu belgeleri basına da verdik, hatta basın kuruluşlarını ben de aradım, "Gelin bu belgelerimizden yararlanın" dedim. İnsanlar okusun, bilgi edinsin diye bu belgeleri çok ucuza sattık. Kumarcılar Hanı meselesi 8 senelik bir olay aslında, ama 8 yıl önce gerekli olan dikkat gösterilmedi. Osmanlıca kayıtları da paylaşıyorum sizinle. Demek istediğim şudur ki; o zamanlarda kullanılan "Kumar" ile bugünkü aynı anlamı taşımıyor. 18. Yüzyılda insanlar ellerinde kartlarla kumar oynamıyordu tabiki.

Dönemin başbakanına bu ismin değiştirilebileceğini önerdik ve tercüme ettikten sonra kamuoyuyla bu bilgileri paylaştık. Biz "Kumarcılar Hanı" nın gerçek isminin "Kumari" olduğunu "Kumari Han" diye isimlendirilebileceğini tarihi belgeleri ile ortaya koyduk, bunu ister kullanırlar, ister kullanmazlar, benim ismi değiştirmek gibi bir yetkim yok. Eğer bu yer "Kumari Hanı" ya da "Han-ı Kumari" olarak değiştirilirse doğrusu olacağını söylüyoruz.

Kumarcılar Hanı'nın yabancı seyyahlar tarafından isimlendirilmesiyle, günümüze kadar gelen eksik bir algının oluştuğunu düşündüğümüz için bunları paylaştık. Bu Osmanlıca belge (Fotoğraftaki) 16 numaralı Kıbrıs Şeriye Sicili'nin 201. Sayfasında 319 numaralı hükümdür, orijinal hükmün yazıldığı ve kumari geçen yeri de gösteriyorum, belge ve kaynakla kanıtlıyorum. Biz orijinal belgelerin hepsini çevirdik ve şuanda elimizde 4 tane sicilin çevirisi var, 4 tane sicilin çevirisinin Türkçe sayfa adeti 5 binin üzerinde, yani bu demek oluyor ki 5 bin yeni bilgi. Biz bu yeni bilgilerle Lefkoşa turu oluşturdum ve özellikle Zahra'dan başladım. Zahra, Cumhurbaşkanlığı'nın yanında bir su çeşmesi var, orasının ismi.

Bu çeşme Osmanlı ve Venedik su sisteminin geliştirilerek, günümüze kadar ulaşmış halidir. O çeşmeyi insanlar göz ardı ediyorlar, 1908 yazıyor üzerinde ama o çeşme 1890'da yapılmıştır. Bunun için çeşmeler üzerinde haritalar oluşturuyoruz. Dolayısıyla biz elimizde bulunan Osmanlıca belgelerinin tercümelerini insanlarla paylaşıyoruz. Araştırmacılar doğru yazsınlar ve insanlar doğru bilgilendirilsin istiyoruz." diye ifade etti.