“Anti-demokratik” seçim sisteminin avantajları

Birleşik Krallık’ta geçtiğimiz gün “anti-demokratik” diye tanımlanan bir seçim sisteminin demokrasinin önemli bir koruyucusu olabileceğini hep birlikte izledik.

Bu ülkede en fazla oy alan parti Parlamento'ya en fazla milletvekili göndermez. Örneğin, Reform UK 4,114,287 (tüm oyların %14.3ü) oy aldı, ancak Parlamentoya sadece 5 milletvekili gönderebildi. Diğer taraftan 3,501,040 (%12.2) oy alan Liberal Demokrat Parti Parlamentoda 71 milletvekili ile temsil edilecek.

“Direği İlk Geçen”(first past the post) sisteminde seçmenler sadece ilk tercihlerini işaretlerler ve en fazla oy alan kişi o bölgenin milletvekili olur. Diğer tüm oylar göz önünde bulundurulmaz. Bu yüzden Reform UK tüm ülkede aldığı oy sayısına rağmen sadece 5 seçim bölgesinde seçmenin ilk tercihi olduğu için 5 milletvekili çıkarabildi.

Bu sistemin avantajları şöyledir:

• Anlaşılması kolaydır,
• sayım ve sonuç belirlemesi ve kazanan adayın belirlenmesi çabuk olur,
• seçmenler hükümete getirmek istedikleri siyasi partiyi açıkça belirlerler,

Sistemin dezavantajları arasında şunlar gelir:

• Milletvekilleri nispeten az oy yüzdeliği ile seçilebilir,
• seçmenlere taktik oyu kullanma şansı tanır,
• çok oy ziyan olur,
• küçük partilerin cezalandırılması ile sonuçlanır.

4 Temmuz günü seçmen tarafından cezalandırılan Muhafazakar Parti, tarihlerinin en ağır yenilgisine uğradı ve 650 sandalye bulunan Avam Kamarası’nda sadece 121 milletvekili ile temsil edilecek. 2019 Genel Seçiminde 80 milletvekili farkı ile iktidara gelen Muhafazakarlar, bu seçimde iktidarı 412 milletvekili ile İşçi Partisi’ne devretti.

Bu seçim, birçok siyasi uzman tarafından İşçi Partisinin zaferi değil, Muhafazakar Partinin yenilgisi olarak tanımlanıyor. Çok sayıda taktik oyun kullanıldığı seçimde seçmenin Muhafazakarları cezalandırmasının değişik nedenleri vardır. Bunlardan biri elbette Brexit’tir. AB’de kalma (Remain) oyu kullanan, veya Brexit’in sonuçlarını yeni yeni görmeye başlayan çok sayıda seçmenin Partiyi cezalandırdığı söylenebilir.

Diğer neden Boris Johnson hükümetinin Covid Pandemisi döneminde kendi getirdikleri yasaları çiğnemeleridir. Halk nazarında, Boris dahil üst seviyedeki bakan ve parti yetkilileri bu dönemde kendilerini yasaların üzerinde sayma küstahlığında bulunarak bu cezayı hak ettiler. Birçokları hastanelerde can çekişen yakınlarını ziyaret etmekten önlenirken onlar basında, televizyon ekranlarında, gizli partilerde dans ederken görüntülendiler.   

Tabii en önemli nedenlerden biri de sadece 45 gün Başbakan koltuğunda oturabilen Liz Truss’ın ekonomiyi altüst eden, fiyatların yükselmesi ve birçok olumsuz etkilerle sonuçlanan yaptırımları oldu. Truss, ileri gelen bazı Muhafazakarlar ve 11 geçmiş Kabine üyesi seçimi ve Parlamentoya dönme hakkını kaybettiler.

2019 Genel Seçiminde aldıkları oyları sadece %1.6 artırabilen İşçi Partisini çok çetin bir dönem beklemektedir. Seçimden bir gün sonra on binlerce göstericinin ülke çapında Gazze’deki İsrail vahşetini protesto etmek için sokaklara dökülmesi bunlardan sadece bir gösterge.

Yukarıda Reform UK örneğini vererek seçim sisteminin bazı çevrelerce demokratik görülmediğini belirttim. Yazımda belirttiğim seçim sistemi avantajlarından biridir bu. Çünkü bu parti tehlikeli, ırkçı bir partidir. Bu ülkedeki seçim sistemi Avrupa’nın bazı ülkelerdeki gibi olsaydı Parlamentoya Reform UK 93 milletvekili gönderecekti. Bunun sonuçlarını düşünmek dahi dehşet vericidir. İşçi Partisinin karşılaşacağı en önemli görevlerden biri Reform UK tehdidine dur diyebilmek olacaktır. Bunu yaparken ırkçılara şirin görünen siyasetler üretmek, İşçi Partisinin parçalanmasına, hatta alternatif bir partinin ortaya çıkmasına yol açabilir.

Bu seçimlerde Kıbrıs Türk toplumu için önemli, olumlu bir gelişme oldu. Toplumun yakından tanıdığı Enfield Belediye Lideri Nesil Çalışkan Barking bölgesinde büyük bir farkla seçimi kazanarak ilk Kıbrıslı Türk kadın milletvekili oldu. Sevgili Nesil’e başarılar dilerim.