Serbest bölge rejimi nedir? Avantajları ve sakıncaları... (1. Bölüm)

Kıbrıs Postası yazarı, ekonomist, Vergi Dairesi’nin eski müdürü Göksel Saydam, son gönlerin tartışılan tanımı ‘serbest bölge’yle ilgili  “Serbest bölge rejimi nedir? Avantajları ve sakıncaları” başlıklı bir yazı kaleme alarak, bu rejimin 2000 yıllık bir geçmişe sahip olduğunu ifade etti. İlk serbest üretim bölgesinin ise İrlanda’nın havaalanı olduğuna işaret eden Saydam, 1960 yılından itibaren Doğu Asya’nın da serbest üretim bölgeleri kurmaya başladığını anlattı.

Saydam’ın yazısının ilk bölümü şu şekilde:

1-) Serbest Bölge Tarihçesi ve KKTC’deki Uygulaması :

1. 1970’li yıllarda Tayvan ve Güney Kore ile Filipinliler çekmiştir. 1980 yılından sonra dünyanın çeşitli ülkelerinde (Afrika, Latin Amerika, Orta Doğu, Uzakdoğu v.s) bu tür faaliyetler daha da artış göstermiştir.
2. Yerli ve yabancı gerçek veya tüzel kişiler Serbest Bölgelerde tescil edilmek suretiyle faaliyet gösterebilirler.
3. KKTC’de Serbest Liman ve Bölge uygulaması 24 Mart 1983 tarihinde Kıbrıs Türk Federe Devleti Meclisinde onaylanarak 5 Nisan 1983 tarihinden itibaren 26/1983 sayılı Yasa olarak yürürlüğe girmiştir. Bu Yasa Gazimağusa Limanında ayrılan bir bölgede uygulanmaya başlanmış olup aşağıda açıkladığım “Serbest Liman ve Bölgesi” türü kapsamında ve “Kapalı Serbest Bölge” statüsü altında uygulanmaktadır.

1. Serbest Bölgede faaliyet göstermek amacıyla bahse konu Yasa uyarınca tescil edilen gerçek ve tüzel kişiler KKTC’nin milli sınırları içinde olmakla beraber Yasa ile saptanan hudutlar dahilinde yürütülen faaliyetler yürürlükteki (Kurumlar Vergisi, Gelir Vergisi Yasası, Katma Değer Vergisi, Gümrük Vergisi ile Fonlardan v.s Taşınmaz Mal Vergisi) yükümlülükleri ile yurtdışına kar payı transferi işlemlerinden muaf tutulmuştur.
2. 37/2002 sayılı Değişiklik Yasası ile Mağusa Limanına ek olarak Gemikonağı Limanı da Serbest Bölge kapsamına alınmış ve bu bölgelerde faaliyet göstermek isteyen işletmelerin tescil işletmelerin “İşletici” firmalar tarafından da yapılması için 49 yıl süreyle yetkili kılınmaları sağlanmıştır.
3. Serbest Liman Bölgesi’nde ikamet ve çalışma izinleri Ekonomi Bakanlığının iznine, İşletici personeli ise İşleticinin onayına tabidir.

2-) KKTC’deki Serbest Liman ve Bölge Yönetimi:

Serbest Liman ve Bölgenin yönetimi Maliye, Ulaştırma, Ticaret ve Turizm Bakanlıklarının birer temsilcisinin oluşturduğu 4 kişilik Yönetim Kurulu tarafından yönetilir.

1. S.L.B işlemleri 41 kişiden oluşan daimi kadro ile ve yeterli sayıda geçici personel istihdamı ile yürütülür.
2. S.L.B kadrosunda çalışanlar Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti sosyal güvenlik mevzuatına tabidir. Ancak, bu yetkinin işleticiye kısmen veya tamamen devredilmesi halinde İşleticinin müdür ve personeli sosyal güvenlik yükümlülüğünden muaf tutulmuştur.
3. Serbest Liman ve Bölge Müdürlüğünün belli başlı gelirleri şunlardır;

1. İşletme tescil harcı,
2. İşletme izni başvuru harcı,
3. İşyeri kiraları,
4. Posta Kutusu harcı,
5. Rıhtıma aborda olan gemilere verilen hizmetlerden alınan ücretler.

Bu konulardaki ücret ve harç miktarları Bakanlar Kurulu tarafından yayınlanacak Tüzüklerle düzenlenir.

iv. Serbest Bölgede işletmeci izni almış olan işletmeler bu faaliyetleri ile ilgili defter tutmak zorundadırlar.

v. Bahse konuYasa’da ödenmesi öngörülen mal ve hizmet bedelleri ile maaş, ücret, imtiyaz, kira, vergi, harç, ceza ve benzeri tüm ödemeler geçerli döviz konvertibilitesi olan yabancı paralarla yapılması zorunludur. Ancak, KKTC bankalarında bozdurulduğunun kanıtlanması durumunda söz konusu ödemenin Türk Lirası olarak da yapılması mümkündür.

3-) KKTC Serbest Liman ve Bölge Faaliyetleri:

Serbest Liman ve Bölgede ihraç ve ithal amacıyla aşağıdaki belirtilen faaliyet ve işlemler yapılabilir:

1. Devlet sınırları içinden veya dışından eşya getirilmesi, getirilen eşyanın depolanması, aynen veya işlem görerek transit ticaret rejimi kapsamında kısmen ya tamamen ihraç edilmesi, bu eşyanın Serbest Bölgede yapılacak her türlü imalat, inşaat ve onarımda kullanılması,
2. Bölgeye getirilen eşyanın üzerinde onarım, montaj ve demontaj işlerinin yapılması,
3. Her türlü sanayi faaliyetinde, imalatta ve üretimde bulunulması,
4. Her türlü ticari gözetme (survey) hizmetleri,
5. Bankacılık ve sigortacılık hizmetleri, (uygulamada izin verilmiyor)
6. Her türlü deniz taşıt araçlarının yapımı, onarımı, montaj ve demontajı,
7. Serbest liman ve bölge işletmeciliği yapmak,
8. Bakanlar Kurulunca uygun görülecek diğer iş ve hizmetler.

4-) Dünyadaki Serbest Bölge Türleri:

1. Serbest Ticaret Bölgesi
2. Serbest İhracat İşlem Bölgesi
3. Serbest Liman Bölgeleri (*)
4. Serbest Bankacılık Bölgeleri
5. Serbest Antrepolar Bölgesi
6. Serbest Gümrük Antrepoları Bölgesi

(*) Serbest Liman Bölgeleri, sınırları saptanmış belirli bir limanı, oteller ve gümrüksüz alışveriş yerleri, dinlenme ve  eğlence merkezleri ile takviye edilerek ithalat, transit ticaret ve taşımacılık fonksiyonlarına hizmet amacıyla faaliyette bulunurlar.

Yazının 2'nci bölümü yarın...