Serbest bölge rejimi nedir? Avantajları ve sakıncaları... (3. Bölüm)

Kıbrıs Postası yazarlarından Ekonomist Göksel Saydam’ın ‘serbest bölge’yi konu aldığı yazısının üçüncü bölümünde ise Başbakan Ersan Saner’in bütün KKTC’nin ‘serbest bölge’ olmasının mümkün olmadığını vurguladı.

İşte Saydam’ın yazısının son bölümü:

8-) Serbest Bölge Avantajları:

a. Serbest Bölge’de (FreeZone) ülkede geçerli ticari, gümrük v.s mali ve iktisadi alanlara ilişkin vergi muafiyeti ve istisnaları ile finansal ve idari düzenlemeler kısmen veya tamamen uygulanmaz.

b. Serbest Bölgelerde yerli ve yabancı firmalar faaliyet gösterebilir,

c. Yurtdışına para transferi veya yurtdışından para transferi serbesttir,

d. Faaliyet göstermek amacıyla belli miktarda lisans ücreti ve harç öderler.

 9-) Serbest Bölge Sakıncaları:

a. Sıkı denetim olmazsa kaçakçılık ve benzeri birçok faaliyetlere ortam oluşturur.

b. Serbest Bölgelerde istihdam sıkıntıları yaşanmaktadır.

c. ABAD kararları dış ticaretin önünde engel teşkil etmesi nedeniyle dış ticarete yönelik faaliyetler olumsuz etkilenmektedir.

d. Çeşitli teşvikler ile Kurumlar Vergisi, Gelir Vergisi, Katma Değer Vergisi ve Gümrük/Fon istisnaları bütçede olumsuzluklar yaratacağından gerekli bütçe kaynakları nereden karşılanacaktır? KKTC’de Dolaylı Vergilerin %80, Dolaysız Vergilerin %20 olduğu bir ortamda finansal ihtiyaçlar nereden ve nasıl karşılanacaktır ?

e. KKTC’de bu rejimi uygulayacak ve denetleyecek düzeyde siyasi irade ve yetenekli personel ile organizasyon var mı?

f. Gerçekçe olarak örnek gösterilen Dubai, Singapur ve Taiwan gibi ülkelerin özellikleri yapısal, yönetsel, hukuksalgerekli altyapılar KKTC’de var mı?

g. Yurtdışına veya yurtiçine para transfer işlemleri ile ticari mevzuattan muaf işlemlerin yaratacağı kayıtdışılık nasıl önlenecektir ?

h. Serbest Bölge lisans ücretleri bütçe gelirlerini karşılayabilecek mi ?

i. AB Direktifleri Serbest Bölge rejimlerine karşıdır. Örneğin, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi Avrupa Birliğine üye olurken offshore şirketler ile serbest liman uygulaması kapsamındaki vergi muafiyet ve istisnaları ile diğer imtiyazları iptal edilmiştir ve normal kurumlarla eşitlenmiştir.

j. Birçok ülke ve uluslararası kuruluşlar Serbest Bölge rejimi uygulaması ve Vergi Cenneti diye bilinen ülkelerin daha şeffaf olmalarına ilişkin çok ciddi çalışmalar yapmaktadır. Bu amaçla son aylarda birçok ülke uluslararası kuruluşların görüş ve önerileri doğrultusunda hareket etmelerine yönelik “Yönetsel ve Ekonomik Yerellik” (EkonomicSubstance) kavramı paralelinde uygulamaya başlamışlardır.

k. OECD ülkeleri bu uygulamayı yürürlüğe koymayı başlatmışlardır. Bu uygulama kapsamında birçok offshore Serbest Bölge ve vergi cenneti rejimleri uygulayan ülkelerdeki şirketler bu ülkelerin ulusal mevzuatına dahil edilmiş ve böylece vergi kaçakçılığı ile mücadele konusundaki kararlılıklarını teyit etmişlerdir.

Diğer bir anlatımla ilgili şirketlerin ülkedeki varlığını kanıtlamak için aşağıdaki iki “maddi” kriteri karşılaması gerekir.

• Fiziksel ve
• Ekonomik içerik.

l. Fiziksel madde, şirketin belirli bir ülkenin topraklarında gerçek varlığı anlamına gelir;

Yani gerçek ve tam donanımlı bir ofis, çalışanlar, müdür v.b varlığı

m. Ekonomik madde, bu şirketin belirli bir ülkenin topraklarında fiili faaliyetleridir. (yerel harcamaların gerçek varlığı, katma değer, kar yaratma v.b)

n. Özetle, bahse konu rejimler altında faaliyet gösterecek olan şirketlerin uluslararası kuruluşların ilkelerine göre ilgili ülkenin vergi mevzuatına göre tescil edilmiş ve vergi mukimi (TaxResident) olması, Bağımsız Denetime tabi ve Raporlama ile yürürlükteki sosyal güvenlik ile sair mevzuata tabi gerekli olacaktır. Aksi taktirde yurtdışına yönelik ticari ilişkilere daha da uluslararası kısıtlamalar gelebilecektir.

o. Buna paralel , KKTC’nin Bankacılık ve diğer finans sektörünün dünya standartları ve gereksinimleri ile uyumlaştırılması KKTC’nin yurtdışı ekonomik faaliyetlerinin oluşmasına katkı sağlayacaktır.

p. Bugüne kadar Mağusa Serbest Bölge ve Liman işletmeciliğinden sağlanan gelirler ne kadardır? Ve yeterli olmuş mu?

r. Mağusa’da ki Serbest Bölgedede faaliyet yapacak yer kalmamış olduğundan tescil edilen işletmelere “Posta Kutusu” rejimi uygulanmaktadır.

s. Serbest Bölge arazileri genellikle kamu mülkiyetindedir. Üst yapı ve genellikle “yap, işlet, devret modelinde” uygulanmakta olup, KKTC’nin bu faaliyetlerin uygulamasını denetim ve güvenliğini sağlayacak yeterli potansiyel var mı?

t. Serbest Bölge uygulaması ile zaten kayıtdışılık ve kara para aktarılması konusunda kötü bir imaja sahip KKTC’nin bu imajı daha da artmış olacaktır.

u. Serbest Bölge işletmeleri özellikle ihracat işlemlerinde yerli işletmelere olumsuz rekabet ortamı yaratmış olacaktır.

v. Yabancı yatırımcıların KKTC’de yatırım yapma katkısı azalacaktır.

y. Gerekli önlemler alınmaması halinde çevre kirliliğinin artmasına zemin oluşturacaktır.

z. Serbest Bölge zamanla amacından saparak yurt içine mal ve hizmet sağlayan birer ithalat merkezi haline dönüşebilecektir.

10-) Sonuç:

Yukarıda belirtmiş  olduğum “Serbest Bölge” tanımlamasından da anlaşılacağı üzere Serbest Bölge (Free Zone) rejimleri ülkelerin milli sınırlarının belli bölgelerinde uygulanmaktadır. Sn. Başbakanın beyanatlarına göre bu rejimin tüm KKTC’nin milli sınırları içinde uygulanmasını öngörmekte olup kanımca mümkün değildir. Kaldı ki belirtmiş olduğum önlemler ve düzenlemeler yapılmadığı sürece bugünkü mevcut Serbest Bölge ve Liman uygulamaları da sakıncalar yaratmaktadır.