“Kayıt dışı ekonomi”

Kayıt dışı ekonomi ülkelerin kanayan yarasıdır. Ne kadar artarsa, ülkenin kaynakları ve geleceği o yönlü erir de erir, gider de gider…

Devletlerin vergi toplamalarını eriten bu kayıt dışılık pek çok sorun da ortaya çıkarmaktadır. Vergi adaleti çok önemlidir. Kayıt dışılıkta vergi ödeyen ve ödemeyen arasındaki adaletsizlik zaten fiyatlardan da bellidir. Düşük gelir, sigortasız çalışanları ortaya çıkararak ekonomik dengeyi bozarken bunun yanında rekabet şartlarını da bozmaktadır.

Devletten gizlenen, kayda geçirilmeyen, bu sebeple de denetim dışında kalan faaliyetleri kayıt dışı olarak nitelendirirken, yasa dışı eko­nomi, gayri resmi ekonomi, gizli ekonomi, gri ekonomi diye tabirlerle de ekonomik karşılığı­nı tanımlamak mümkün.

Kayıt dışılık eylem planları yapılmalıdır. Ülkemizde bu rakamı tam bilemiyorum ama Türkiye’de %35-40 civarı tahminler vardır. Hesapta olmayan birçok bağış ve yardım enflasyonu söz konusudur.

Kayıt dışı ekonomi oranla­rına bakıldığında gelişmiş ülkelerde bu paylar yaklaşık %15 civarında veya altında seyrederken diğer taraftan gelişmekte olan ülke­lerde ise yaklaşık %30 oranında olduğu tahmin edilmektedir.

Bugünlerde yüksek vergiler gündeme geldik­çe, kayıt dışı ekonomi ile mücadele de tekrar akıllara geldi. Oysaki bu konu ülke ekonomimi­zin düze çıkması konusunda bence en önemli ve çözümü şart olan gündem maddesi olmak duru­munda.

Peki o halde kayıt dışılıkta doğru formül mevcut­ta alınabilen vergileri arttırmak mı olmalı?  Sis­temin dışındakileri sistemin içerisine çekebil­mek mi? Şüphesiz vergilerini ödeyenlerin hak­kını gözeterek, kayıt dışında kalanları sistemin içerisine çekmek olmalı. İnanın ki bu daha doğru bir yaklaşımdır.

Bunun için yapılması gerekenlerin başında ilk etapta cazip maliyetler ve daha sıkı denetimler olmalıdır. Gerektiği yerlerde bölgesel muafiyetleri de beraberinde getirip, çok sıkı bir denetim ve ce­za sistemi ile zaten cazip hale gelen maliyet­ler artık kayıt dışılığı kısa bir sürede resmileştirmeye başlatacaktır.

İşverenler de bu durumda sigortasız ve kaçak işçi çalıştırmayı düşünmeyeceklerdir. Pek çok gelişmiş ülkelerin temelinde bu felsefe yatar iken, yapılan denetimlerin arttırıldığı ve ardında yatan bir ceza sisteminin uygu­landığı ve bunun sonucunda ise, kültürel değişimin yaşanması da kaçınılmaz son olacaktır.

Vergi yükünü arttırarak, enflas­yonu düşürmeden piyasaların içinde olduğu açmazdan kurtulabilmek pek de mümkün olmayacaktır.

Ka­yıt dışın ekonomiyi ortadan kaldırmak adil ve güvenilir bir ortamın oluşması sağlayarak hak­sız rekabetin ortaya çıktığı, kayıt dışı istihda­mın ve sosyal güvenlik sisteminin bozduğu, iş gü­cü verimliliğini düşürdüğü ve en önemlisi de toplanması gereken vergi gelirlerinin düştüğü ve tüm bunların sonucunda ise ülkedeki gelir dağılımındaki eşitsizliği daha da artırdı­ğı kaçınılmaz son olacaktır.