Kıbrıs’ta milat: 20 yıl önce bugün Ledra Palace karşılıklı geçişlere açıldı

KKTC'de Ulusal Birlik Partisi (UBP)-Demokrat Parti (DP) koalisyon hükümetinin iktidarda olduğu 21 Nisan 2003'te, Bakanlar Kurulu'nun olağanüstü toplantıda aldığı ve dünyada yankı yaratan üç sınır kapısının serbest geçişlere açılmasıyla ilgili kararın üzerinden 20 yıl geçti.

Kıbrıs'ta, 1974'ten 2003’e kadar, Ledra Palace, Beyarmudu ve Akyar sınır kapılarından çok sınırlı olarak geçişler yapılabiliyorken, milat niteliği taşıyan kararın ardından karşılıklı geçişlere başlandı.

İLK KARŞILIKLI GEÇİŞLER LEDRA PALACE SINIR KAPISI’NDA BAŞLADI

Ülkede ilk karşılıklı geçişler, 23 Nisan 2003 tarihinde adını tarihi Ledra Palace Otel’den alan Ledra Palace Sınır Kapısı’ndan gerçekleşti. Kıbrıslı Türklerin ve Rumların büyük çoğunluğu 'karşı' tarafa geçiş fırsatını ilk kez o günden sonra buldu.

İlk etapta hem yaya hem de araç geçişine olanak sağlayan Ledra Palace Sınır Kapısı, 10 Mayıs 2003’te Metehan'daki kapının açılmasıyla, sadece yaya geçişlerine izin verilen bir kapı olarak düzenlendi.

Ledra Palace Sınır Kapısı’nın ardından 2018’e kadar belirli aralıklarla 8 kapı daha açılırken, şu anda toplamda 9 kapıdan karşılıklı geçişler yapılabiliyor.

DENKTAŞ: İLK İKNA ETMEM GEREKEN KİŞİ O DÖNEM CUMHURBAŞKANI OLAN BABAM DENKTAŞ’TI

Dönemin Turizmden Sorumlu Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Serdar Denktaş, sınırların karşılıklı geçişlere açılmasının hikayesini Kıbrıs Postası’na anlattı.

Serdar Denktaş, 2000 yılından itibaren sınır kapılarının açılması için çalışmalar yürüttüklerini, 2003 yılında da bu çalışmaların meyvesini aldıklarını belirtti.

Kapıların karşılıklı geçişlere açılması yönündeki kararla ilgili ilk olarak merhum Kurucu Cumhurbaşkanı Rauf Raif Denktaş’ı ikna ettiğini kaydeden Serdar Denktaş, konuyla ilgili açıklamasını şu şekilde sürdürdü:

“Babam, bu kararın yaratabileceği sıkıntılarla ilgili ortaya karşı argümanlar koydu. Bu argümanlardan biri ekonomimiz Güney’e kayabileceği, ikincisi de TMT’ciler ve EOKA’cıların hala hayatta olmasıydı. Sıkıntı olabilir denildi. Ben de doğru ekonomik ve mali kararlarla ekonominin Güney Kıbrıs’a değil bizim tarafa kayacağını söyledim. TMT’ciler ve EOKA’cılar arasındaki durumun da kavgaya dönüşmeyeceği iddiasındaydım.”

“KİMSE KAPILARIN KARŞILIKLI GEÇİŞLERE AÇILACAĞINA İNANMIYORDU”

Serdar Denktaş, ilk etapta kapıların karşılıklı geçişlere açılacağı konusunda kimsenin bir inancı olmadığını söyledi.

Kapıların karşılıklı geçişlere açılması yönündeki kararı almadan önce dönemin Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Abdullah Gül ve müsteşarının KKTC’ye geldiğini dile getiren Denktaş, “Türkiye hükümeti o dönemlerde AB’ye yakın bir pozisyon içerisindeydi. Dolayısıyla bu fikir onların da aklına yatınca Cumhurbaşkanlığı’nda yapılan toplantıda müzakere ettik” dedi.

Denktaş, Türkiye’nin o dönemlerde kapıların karşılıklı geçişlere açılması kararına olumlu baktığına dikkat çekerek, “Fakat bizim taraftan bu karara olumlu bakmayanlar vardı” ifadelerini kulandı.

“ÜÇ BAKAN KARAR ALINIRKEN DÖNEMİN BAŞBAKANI EROĞLU’NU İSTİFA İLE TEHDİT ETTİ”

Cumhurbaşkanlığı’ndaki toplantıdan sonra Bakanlar Kurulu’nun toplandığını ifade eden Denktaş, “Üç bakan, Bakanlar Kurulu toplantısında karar alınırken dönemin Başbakanı Derviş Eroğlu’nu istifa ile tehdit etti. Eroğlu da bu tehditlere rağmen kararın alındığını, yürürlüğe gireceğini açıkladı” diye konuştu.

Denktaş, Ledra Palace Sınır Kapısı karşılıklı geçişlere açılmadan bir hafta önce Birleşmiş Milletler’e (BM), ABD ve İngiltere büyükelçilerine duyuruda bulunduğunu kaydetti.

Tüm çağrılara ve duyurulara rağmen o dönemlerde kapıların karşılıklı geçişlere açılacağına inanmayan kesimler olduğunu hatırlatan Denktaş, yaşanan süreci şu şekilde aktardı:

“Bir gazeteci arkadaşım 23 Nisan günü beni aradı. İnsanların burada olduğunu ama kapıların açılmadığını söyledi. Bunun üzerine hemen harekete geçtik. Cumhurbaşkanıyla iletişime geçtim. Bu ‘kapılar açılmazsa, bizim devlet olduğumuzu kimseye inandıramayız’ dedim. Resmi Gazete’de yayınlanan kararın mutlaka uygulamaya geçmesi gerektiğini söyledim. Cumhurbaşkanının yaptığı girişimler sonrası talimat geldi ve kapılar açıldı.”

“O DÖNEMLERDE BURAYA GELİP ‘KKTC VATANDAŞI OLMAK İSTİYORUM’ DİYENLER OLDU”

Denktaş, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin (GKRY), vatandaşlarına, Kuzey Kıbrıs’a geçmemesi yönünde çağrı yaptığını dile getirerek, “Güney’deki idarenin olumsuz çağrılarını ilk geçiş gününde birçok insan kabullenmedi. Buraya gelip KKTC vatandaşı olmak istiyorum diyenler oldu” açıklamasında bulundu.

Beklenen çatışmalar olmaksızın, iki taraflı geçişlerin mümkün olduğunu söyleyen Denktaş, “Tek taraflı bir karar almıştık. Güney idaresine açalım mı veya açmayalım mı diye sormadık. Biz açıyoruz dedik ve açıldı. Biz açınca gerekli önlemleri onlar da almak zorunda kaldı” dedi.

Serdar Denktaş, 2003 yılından başlayarak 2018 yılına kadar karşılıklı geçişlere açılan 9 sınır kapısının ülkeye katkılarını da değerlendirdi.

“GEÇİŞLERİN DAHA DA YAYGINLAŞMASI SOSYAL AÇIDAN SON DERECE ÖNEMLİ”

Sınır kapılarının karşılıklı geçişlere açılmasının ülkeye sosyal anlamda büyük katkılarının olduğuna vurgu yapan Denktaş, “Bu geçişler Kıbrıslı Rumların bizim hakkımızdaki ön yargılarının yıkılmasına yarıyor. Geçişlerin daha da yaygınlaşması sosyal açıdan son derece önemli” ifadelerini kullandı.

Denktaş, karşılıklı geçişlerin ülke ekonomisine de büyük katkılarının olduğunu belirterek, “Esnaflar bu ekonomik koşullarda çalışabiliyorsa, bu geçişlerden dolayıdır” diye konuştu.

Kapıların karşılıklı geçişlere açılışının ‘devrim niteliğinde bir adım’ olduğuna dikkat çeken Denktaş, “2003 öncesi kimse bunun olabileceğini düşünmezken, şu anda bu düzen işliyor” açıklamasında bulundu.

“YENİ KAPILARIN AÇILMASI ŞARTTIR”

Serdar Denktaş, ülkede yeni sınır kapılarının açılması gerektiğini de ifade ederek, “Şu anda bütün kapılarda uzun kuyruklarla karşılaşıyoruz. Bu insanların geçiş motivasyonunu kırıyor. Dolayısıyla yeni kapıların açılması şarttır” dedi.

“Geçişlerin çoğalmasıyla sınırlarımızı belirlemiş oluyoruz” diyen Denktaş, bu anlayışla hareket ederek her iki tarafın da birbirlerinin egemenliklerine saygı duyması gerektiğini belirtti.

Denktaş, karşılıklı saygı anlayışının yeni kapıların açılmasında önemli bir rolü olduğuna vurgu yaparak, “Uzlaşı olduğu sürece bu topraklarda daha iyi noktalara nasıl ulaşacağımızı kesinlikle buluruz” ifadelerini kullandı.

BAYKALLI: LEDRA PALACE’NİN AÇILMASI 1974 YILI SONRASINDA ATILMIŞ EN ÖNEMLİ ADIMDIR

İki toplumlu sivil toplum örgütü olan Unite Cyprus Now (UCN) Aktivisti Kemal Baykallı, sınır kapılarının toplumlar arası etkilerini Kıbrıs Postası’na değerlendirdi.

Baykallı, insanların her şeyden önce normal bir yaşam sürmek istediğine değinerek, “Ben birbirinden yıllardır ayrı olan toplumların nihayet belli kurallarla da olsa bir araya gelmesini ada üzerindeki atmosfere, karşılıklı anlaşmalara, gelecek hayalleri kurmalarına çok olumlu katkıları olduğunu düşünüyorum” dedi.

Ledra Palace Sınır Kapısı’nın açılmasının iki toplum için 1974 yılı sonrasında atılmış olan en önemli adım olduğunu dile getiren Baykallı, ülkede artık yalnızca iki toplum olmadığını, bu gelişmenin tüm kesimlere önemli etkilerinin olduğunu da vurguladı.

“LEDRA PALACE’NİN AÇILMASINI KİMSE BEKLEMİYORDU, 2-3 GÜN İÇİNDE GERÇEKLEŞTİ”

“Kapıların açılması ile insanların birbirini tanıması, ön yargılarının kırılması da çok önemliydi, bu konuda da mutlaka geçiş kapılarının açık olması hatta yeni geçiş kapılarının açılması da çok önemli” şeklinde konuşan Baykallı, o dönemlerde Ledra Palace kapısının açılışını kimsenin beklemediğini kaydetti.

Ledra Palace Sınır Kapısı’nın, açılmış olmasının büyük bir heyecan yarattığına ve o günleri bizzat yaşadığına değinen Baykallı, açılış sürecinin 2-3 gün içinde tamamlandığını dile getirdi.

Kıbrıslı Rumlar için de bu açılışın büyük bir olay olduğunu söyleyen Baykallı, “Çünkü Kıbrıslı Rumlar 1974 sonrası evlerine, köylerine, çocukluklarının geçtiği yerlere belki de hiç gidememişlerdi, bizim içinde aynı şeyler söz konusuydu…” dedi.

Baykallı, toplumların birbirine karşı zannedildiği gibi büyük düşmanlıkları olmadığını, aslında kapının açılması ile insanların bir arada yaşayabileceğine dair bir örnek oluştuğunu kaydetti.

“Asıl olan insanların kendi bireysel deneyimleriydi, Kıbrıslı Türkler ve Rumların arkadaşlık etmesi ve birbirleri ile bir şeyler paylaşmasıydı” şeklinde konuşan Baykal, nefret söylemlerinin doğru olmadığının ise bu şekilde anlaşıldığını söyledi.

“ANLATILAN DÜŞMANLIK HİKAYELERİ ÇOK DA DOĞRU DEĞİL”

Ledra Palace Sınır Kapısı’nın açıldığı ilk zamanların 24 saat boyunca hizmet vermediğini dile getiren Baykallı, geçiş yapan Rumların, Kıbrıslı Türkler ile oralarda da sohbetler ettiğini, sarıldığını ve zaman zaman ağladığını ifade etti. Baykallı, anlatılan düşmanlık hikayelerinin de çok da doğru olmadığının bu şekilde anlaşıldığını belirtti.

Kıbrıs sorunu ile sınır kapıları arasında doğrudan bir bağlantı olduğuna da ayrıca değinen Baykallı, “Kıbrıs sorunu aynı zamanda da çözüm bulma sorunudur…” şeklinde konuştu.

İnsanların birbirini tanımadığı, arkadaşlıkların kurulmadığı bir ortamda sağlıklı ve istikrarlı bir hükmün süremeyeceğini belirten Baykallı, “Kıbrıs’ta bir Kıbrıs sorunu vardır ama bir de barış sorunu vardır” dedi.

Baykallı, kapıların açılmasının Kıbrıs’ta insanların birbirini tanıması ve kabul etmesi açısından destekleyici olduğunu ve ileride bulunacak çözümde de bunun çok etkili olacağının altını özellikle çizdi.

“NİTELİK HALA İSTENİLEN ORANDA DEĞİL”

Her şeye ve çok önemli bağlar kurulmasına rağmen niteliğin hala istenen oranda olmadığını dile getiren Baykallı, bunun sebebinin ise iki toplum aynı dili konuşmaması olduğunu ifade etti.

“Kıbrıs sorunu devam ettiği sürece düşmanlık aşılayan eğitim sistemi kolay kolay bitmez, mevcut bölünme bu tarz söylemlere imkân tanıyor” diyen Baykallı, karşılıklı geçişlerin tek başına yeterli olmayacağını dile getirdi.

Baykallı, “İki toplumda da yeni sınır kapılarının açılması yönünde istek var, bunu yaşayarak görüyoruz ve büyük faaliyetler yürütüyoruz” diyerek, yeni kapılara ve açılacak olan bu kapıların korunmasına ihtiyaç olduğunu kaydetti.