Dünyada 2020 seçimleri koronavirüs gölgesinde yapıldı: KKTC de bir Cumhurbaşkanlığı seçimini geride bıraktı

Yeni tip Koronavirüs salgınının tüm dünyayı neredeyse "durdurduğu" 2020 yılında, başta ABD'deki başkanlık seçimi olmak üzere birçok ülkede tedbirler eşliğinde genel seçim, devlet başkanı seçimi ve referandumlar yapıldı.

ABD'deki başkanlık seçimine Koronavirüs nedeniyle oyların posta yoluyla kullanılmasının yol açtığı tartışmalar ve mevcut Başkanı Donald Trump'ın "seçime hile karıştırıldığı" yönündeki iddiaları damgasını vururken, Rusya'da Devlet Başkanı Vladimir Putin'in 2024’teki devlet başkanı seçiminde yeniden aday olmasına imkan tanıyan anayasa değişikliği referandumla kabul edildi.

İran'da "ülke tarihinin en düşük katılımlı meclis seçimleri" yapıldı, Moldova'da ilk kez bir kadın, cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturdu, Myanmar'daki parlamento seçiminde Arakanlı Müslümanlar ve diğer azınlıklar, seçme ve seçilme hakkından mahrum bırakıldı.

Belarus'ta Aleksandr Lukaşenko'nun yeniden cumhurbaşkanı seçilmesi aylar süren protesto gösterilerine yol açtı.

Yeni Zelanda'da, Mart 2019'da iki camiye düzenlenen saldırıların ardından ortaya koyduğu güçlü liderlikle gönülleri fetheden Başbakan Jacinda Ardern liderliğindeki İşçi Partisi, ekimdeki genel seçimin galibi oldu.

2020'de öne çıkan genel seçim, devlet başkanı seçimi ve referandumlar şöyle sıralanıyor:

OCAK

- Çin ile ihtilaflı Tayvan'da 11 Ocak'ta liderlik ve parlamento seçimleri yapıldı. Tayvan lideri Tsai Ing-wen, 19 milyon civarındaki oyun 8 milyon 169 binini alarak ikinci kez seçimi kazandı.

- Peru'da 30 Eylül 2019'da feshedilen yasama organı Kongre'nin yeni üyelerinin belirlenmesi için 26 Ocak'ta olağanüstü seçim yapıldı. Eski Devlet Başkanı Martin Vizcarra'nın Kongre'yi feshetmesine neden olan ana muhalefet partisi Halk Gücü, seçimlerde yüzde 7,24 oy alarak parlamentoda 6. olabildi. Vizcarra'nın herhangi bir partiye destek vermediği seçimde, daha önce 6 partinin bulunduğu Kongre'ye 9 parti girdi. Kongre, Devlet Başkanı Vizcarra'yı kasımda görevinden azletti.

ŞUBAT

- Azerbaycan'da seçmenler erken genel seçim için 9 Şubat'ta sandık başına gitti. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in başkanı olduğu Yeni Azerbaycan Partisi, Milli Mecliste 72 sandalye kazandı.

- İran'da 21 Şubat'ta 11. dönem milletvekili ve 5. dönemin ilk uzmanlar meclisi seçimleri düzenlendi. Koronavirüs vakalarının gölgesinde geçen seçimlerde, İranlılar sandık başına maskelerle gitti. Katılımın yüzde 42,57 olduğu seçimler, "İran tarihinin en düşük katılımlı meclis seçimi" oldu. Muhafazakarlar, kesinleşen 253 sandalyeden 195'ini alırken, reformistler 18 sandalyede kaldı.

NİSAN

- Güney Kore'de seçmenler, pandemi nedeniyle sıkı hijyen kuralları altında genel seçim için 15 Nisan'da sandık başına gitti. Seçimi kazanan iktidardaki Demokratik Parti (DP), Güney Kore Ulusal Meclisinde sandalye sayısını artırmayı başardı.

MAYIS

- Doğu Afrika ülkesi Burundi'de 20 Mayıs'ta salgının gölgesinde cumhurbaşkanı, milletvekili ve belediye meclis üyelerinin belirleneceği seçimler yapıldı. Cumhurbaşkanı seçiminin galibi, oyların yüzde 68,72'sini alan Ulusal Konseyi ve Demokrasi Savunma Kuvvetlerinin (CNDD-FDD) adayı General Evarise Ndayishimiye oldu. Bundan 5 gün sonra Burundi Cumhurbaşkanı Pierre Nkurunziza, görev süresi sona ermeden geçirdiği kalp krizi sonucu yaşamını yitirdi. CNDD-FDD oyların yüzde 68,02'sini alarak parlamentoda da 72 sandalye elde etti.

TEMMUZ

- Rusya'da 1 Temmuz'da Devlet Başkanı Vladimir Putin'in 2024'te devlet başkanı seçiminde yeniden aday olmasına imkan sağlayacak ve ülkede siyasi sistemi değiştirecek anayasa değişikliği için referandum yapıldı. 22 Nisan'da yapılması kararlaştırılan ancak Koronavirüs salgını nedeniyle ertelenen anayasa değişikliği referandumuna katılım yüzde 65 oldu. Anayasa değişikliğini, Rus seçmenlerin yüzde 77,92'si onayladı.

- Hırvatistan'da 5 Temmuz'da genel seçim için sandık başına gidildi. Seçimi, iktidardaki merkez sağ parti Hırvat Demokrat Birliği (HDZ) kazandı. Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen'in Hırvatistan'daki seçim kampanyası için çekilen bir videoya katılımı tepki çekti. Hırvatistan Başbakanı Andrej Plenkovic için Avrupa Halk Partisi (EPP) üyeleri tarafından hazırlanan videoda, von der Leyen, AB bayrağının önünde HDZ'nin "Hırvatistan'ı güvenceye al" sloganını dile getirdi.

- Polonya'da 10 Temmuz'da yapılan cumhurbaşkanı seçiminin ikinci turunda, hukuk, medya ve eşcinsellere yönelik onayladığı kararlar nedeniyle AB'nin eleştirdiği mevcut Cumhurbaşkanı Andrzej Duda, ikinci kez cumhurbaşkanı seçildi.

- Kuzey Makedonya'da 15 Temmuz'da erken genel seçim düzenlendi. Erken genel seçimde birinci olan Makedonya Sosyal Demokratlar Birliğinin (SDSM) Genel Başkanı Zoran Zaev'in başbakan olarak görev aldığı yeni kabine, 31 Ağustos'ta Meclis'ten güvenoyu aldı.

- Suriye'de Beşşar Esed rejimi, iç savaşın devam ettiği süreçte 19 Temmuz'da 3. kez parlamento seçimine gitti. Tüm halkın katılmadığı seçim, muhaliflerce ve uluslararası toplum tarafından meşru görülmedi.

AĞUSTOS

- Sri Lanka'da nisanda yapılması planlanan ancak 2 kez ertelenen genel seçim 5 Ağustos'ta düzenlendi. Seçimin galibi mevcut Cumhurbaşkanı Gotabaya Rajapaksa'nın ağabeyi ve eski Cumhurbaşkanı Mahinda Rajapaksa liderliğindeki Sri Lanka Halk Cephesi Partisi oldu. Sri Lanka Müslüman Kongresi (SLMC) Meclis'te 1 sandalye kazandı.

- Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko'nun görev süresinin sona ermesiyle ülkede cumhurbaşkanı seçimi için halk 9 Ağustos'ta sandık başına gitti. Katılımın yüzde 84,23 olduğu seçimde, Lukaşenko'nun geçerli oyların yüzde 80,23'ünü aldığının açıklanması, ülkede aylar süren protestoların fitilini ateşledi. Ülke genelinde muhalif kesimlerin düzenlediği gösterilerde, yüzlerce kişi gözaltına alındı.

EKİM

- Yeni Zelanda'da Koronavirüs salgını nedeniyle 19 Eylül'den 17 Ekim'e ertelenen genel seçimin galibi, Başbakan Jacinda Ardern liderliğindeki İşçi Partisi oldu. İşçi Partisi, 120 üyeli parlamentoda 64 sandalyeye sahip olurken, 1996'dan bu yana koalisyon hükümetleriyle yönetilen ülkede "ilk kez bir partiye tek başına iktidar yolu" açıldı.

- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde (KKTC) halk 18 Ekim'de cumhurbaşkanı seçiminin ikinci turu için sandık başına gitti. İkinci turda cumhurbaşkanı seçilen Ersin Tatar, 19 Ekim'de mazbatasını aldı.

- Doğu Afrika ülkesi Tanzanya'da 28 Ekim'de devlet başkanı ve meclis seçimleri düzenlendi. İktidardaki Devrimci Parti'nin adayı Tanzanya Devlet Başkanı Dr. John Pombe Magufuli, koltuğunu korudu. Tanzanya'da genel seçim sonuçlarına itiraz için "sokağa inme" çağrısı yapan ana muhalefet Demokrasi ve Kalkınma Partisi (Chadema) Başkanı Freeman Mbowe gözaltına alındı.

- Gürcistan'da 31 Ekim'de ilk kez nispi temsil sistemiyle genel seçim düzenlendi. Gürcü Hayali Partisi, 150 üyeli parlamentoda 90 milletvekili çıkardı, böylece tek başına hükümeti kurma yetkisini elde etti. Seçim sonuçlarını kabul etmeyen ve erken seçim talep eden binlerce kişi, protesto gösterileri düzenledi.

KASIM

- ABD'de 4 Kasım'da yapılan başkanlık seçimine, Koronavirüs nedeniyle oyların posta yoluyla kullanılmasının yol açtığı tartışmalar ve mevcut Başkanı Donald Trump'ın "seçime hile karıştırıldığı" yönündeki iddiaları damgasını vurdu. Seçimin galibinin Biden olduğu, Pennsylvania ve Nevada eyaletlerinin sonuçlarının açıklanmasının ardından 7 Kasım'da duyuruldu. 10 Aralık'ta ABD'de 50 eyaletin tamamı ve başkent Washington DC, seçim sonuçlarını tescil etti. 81 milyondan fazla oy alan Biden, ABD'nin yeni başkanı olarak 20 Ocak 2021'de başkanlık koltuğuna oturacak.

- Myanmar'da uzun süren askeri yönetimin ardından ikinci demokratik parlamento seçimi için halk 8 Kasım'da sandık başına gitti. 5 milyonu ilk kez olmak üzere, 37 milyon seçmen, Koronavirüs salgını önlemleri çerçevesinde oylarını kullandı. Arakanlı Müslümanların ve ülkedeki diğer azınlıkların parlamento seçiminde seçme ve seçilme haklarından mahrum bırakılması uluslararası toplum tarafından tepkiyle karşılandı. Seçimi, iktidardaki Demokrasi İçin Ulusal Birlik Partisi (NLD) kazandı.

- Moldova'da halk, 15 Kasım'da cumhurbaşkanı seçiminin ikinci turu için sandığa gitti. İkinci turda, Batı yanlısı politikalarıyla tanınan, AB ile entegrasyonu ve Rusya'nın Moldova üzerindeki etkisinin azaltılmasını savunan Maia Sandu, en çok oyu alarak "ülkenin ilk kadın cumhurbaşkanı" seçildi.

ARALIK

- Venezuela'da 6 Aralık'ta Ulusal Meclis (AN) seçimi yapıldı. Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro'nun liderliğindeki ittifak, "muhalif siyasetçilerin hileli olacağı" gerekçesiyle boykot ettiği seçimde zafer ilan etti. Maduro'nun Venezuela Birleşik Sosyalist Partisi ve müttefikleri, ülkede 20 milyon kayıtlı seçmenden sadece yüzde 31'inin sandık başına gittiği seçimde, AN'deki sandalyelerin yüzde 67'sini aldı. Maduro, Mecliste daha önce kaybettiği sandalye çoğunluğunu muhaliflerden geri alarak başta ABD, AB ve bazı Latin Amerika ülkelerinin tek meşru meclis kabul ettiği AN'de çoğunluğu sağlayarak ülkede oluşan çift başlılığı sonlandırmış oldu. Öte yandan seçim sonrası ülkede siyasi krizin derinleşebileceği ifade ediliyor.

- Batı Afrika ülkelerinden Gana'da 7 Aralık'ta devlet başkanı ve milletvekili seçimleri için sandık başına gidildi. Ulusal Vatansever Partisi (NPP) adayı ve mevcut Devlet Başkanı Nana Addo Dankwa Akufo-Addo yeniden devlet başkanı seçildi. Ana muhalefet partisi Ulusal Demokratik Kongre (NDC), devlet başkanı seçiminin sonucuna itiraz etti. Birçok kişi seçim sonuçlarını protesto için sokağa döküldü. 24 Aralık'ta seçim sonuçlarına karşı düzenlenmesi planlanan protestolar yasaklandı.