Kıbrıs Postası'nın ekonomi yazarları, 2023 ile ilgili değerlendirme yaptı

Kıbrıs Postası’nın ekonomi yazarları Yrd. Doç. Dr. Şükrü Umarbeyli ile finans uzmanı Dr. Kaan Kutlay, ekonomik açıdan 2023 tarihinnden beklentilerini değerlendirdi.

Finans uzmanı Dr. Kaan Kutlay, 2020 tarihinden bu yana Kuzey Kıbrıs, Türkiye ve dünya ekonomisinin çok zor süreçten geçtiğini kaydetti; zorlu sürecin devam ettiğinin altını çizdi.

KUTLAY: GÖSTERGELER, ENFLASYON VE İŞSİZLİĞİ BELİRLİYOR

Kur, faiz, iç borç, dış borç, ticari açık ve cari açığın önemli göstergeler olduğuna işaret eden Kutlay, bu göstergelerin en temel iki makroekonomik sorun olan enflasyon ve işsizliği belirlediğini kaydetti.

KUTLAY, OECD VE IMF RAPORLARINA İŞARET ETTİ

OECD raporuna işaret eden Dr.Kutlay,  2023 yılına ilişkin küresel büyüme tahmininin yüzde 2,2 olduğunu bunun da enerji arzına ilişkin endişelerin enflasyonist baskıları arttırabileceğinin raporda belirtildiğini ifade etti.

Gelişmiş ülkelerdeki büyüme beklentisi yüzde 1.1, gelişmekte olan ülkelerde ise yüzde 4.9. olduğunu dile getiren Kutlay, Çin’de beklenen yavaşlamanın küresel ekonomideki büyümeyi yavaşlatmakta olduğunu söyledi.

IMF’nin ise OECD’ye göre daha karamsar bir beklenti içerisinde olduğunu belirten Kutlay, IMF’in küresel büyüme beklentisinin yüzde 2’nin altında olduğunu söyledi.

 Kutlay, FED’in 2023’ün ortasına kadar faiz oranını 100-150 baz artırması beklendiğine işaret ederek,  enflasyonun hala daha hedeflenen noktadan yüksek olmasının beklentiyi artırdığını ifade etti.

Dünyanın Ortodoks ekonomi politikaları uyguladığını, Türkiye’nin ise heterodoks politikaları uyguladığına işaret eden Kutlay, temel farklılığın ise enflasyon ve faiz arasındaki sebep sonuç ilişkisine bakış açısı olduğunu anlattı.

“TÜRKİYE, GENİŞLETİCİ PARA POLİTİKALARI UYGULUYOR”

Dünya enflasyonu düşürmeye ilişkin politikalar izlerken, Türkiye’nin büyümeyi destekletici, istihdamı artırıcı politikalar uyguladığının altını çizen finans uzmanı Kutlay,

“Dünyanın geneli sıkı yani daraltıcı para politikalar uygularken, Türkiye genişletici para politikaları uygulamaktadır. Bunun sonucunda Türk Lirası, yabancı para birimleri karşısında tarihin en düşük seviyesini görmektedir” dedi.

"TÜRKİYE’DEKİ SEÇİMLER, ÜLKEMİZDE DE BELİRLEYİCİ OLACAK”

Türkiye’de 2023 Haziran ayında gerçekleşecek olan seçimin ülkede de belirleyici olacağının altını çizen Kutlay, dünyanın pek çok ülkesinde seçim dönemlerinde hükümetlerin seçim ekonomisi uyguladığını, seçim ekonomisinin ise bütçe açığı ve yüksek enflasyon anlamına geldiğini belirtti.

Kutlay, 2023’te dezenflasyon sürecinin öngörüldüğünü, bu sürecin ise 2023 enflasyon oranının yüksek olacağı gerçeğini değiştirmediğini anlattı.

Kuzey Kıbrıs’ın küçük ada ekonomisi özellikleri taşıdğına işaret eden Kutlay, dış şoklara diğer ülkelerden daha açık bir durumda olduğunun altını çizdi.

Kuzey Kıbrıs’ın  kaynağa ulaşılabilecek tek noktanın Türkiye olduğunu söyleyen Kutlay, sözlerini şu ifadelerle noktaladı:

“Bugünlerde görüşülmeye başlayan bütçenin 38 milyar 850 milyon TL büyüklüğünde ve Türkiye 8 milyar TL katkı koyarsa 3 milyar 50 milyonluk bir açık öngörülmektedir. Başka bir ifade ile bütçenin %28.44’ü için yerel kaynaklarımız yeterizdir. Türkiye ile imzalanacak protokole iki ülkenin de bağlı kalması son derece önemlidir.

“TÜRKİYE SEÇİMLERE BAĞLI EKONOMİ POLİTİKALARI İZLEYECEK”

2023 yılı dünya ekonomisi yüksek faiz ile enflasyon ile mücadeleye devam edecektir. Türkiye seçimlere bağlı ekonomi politikaları izleyecektir. KKTC’nin ekonomik performansı imzalanacak olan protokol ve onun uygulanması ile yakından ilişkili olacaktır. Bu sürede hep lafta kalan kayıt dışı ekonomi ile etkin mücadele edilmelidir.

UMARBEYLİ: 2019 SONRASI TÜRKİYE’YE SICAK PARA GİRİŞİ AZALDI

Yrd. Doç. Dr. Şükrü Umarbeyli ise dünyada parasal genişleme sürecine bakıldığı zaman 2003-2008 yıllarında majör ülkelerden gele sıcak paranın Türkiye’ye aktığını hatırlattı.

Umarbeyli, 2008 yılı Mortgage krizinden sonra özellikle 2015 yılı sonlarına kadar krizden sonra para hacimlerinin yaklaşık 4 katına çıktığını ve kazananın Türkiye olduğunu söyledi. Umarbeyli, 2019 yılından sonra ise parasal daralmalara dönen majör merkez bankaları ve ardından gelen pandemi süreci ile sıkılaştırıcı para politikaları ile Türkiye milli gelirde düşüş yaşamaya başladığını ve sıcak para girişleri azaldığını kaydetti.

“Bu sürdürülebilir bir yapı değil.” ifadesini kullanan Umarbeyli, üretmeden, sıcak para beklemek ve borçlanmanın  kısa vadede ekonomik büyüme sağlasa da uzun vadede yüksek kur, girdi maliyetlerinde artış ve enflasyona neden olduğunun altını çizdi.

“ENFLASYON GERİLESE BİLE FİYATLAR HIZLA GERİLEMEYECEK"

Türkiye’de 2018 yılında kredi faizlerinin yüzde 19 olduğunu anımsatan Yrd. Doç. Dr.Umarbeyli, enflasyonun yüzde 20,30’dan yüzde 85 civarlarını gördüğünü kaydetti.

Türkiye’de yaşanan enflasyon artışının Kuzey Kıbrıs’ta da büyük etkileri olduğuna işaret eden Umarbeyli, Türkiye’nin dünyadaki ekonomik büyüklüğünün  17. sradan 21. sıraya düştüğünü ifade etti.

“Kişi başı milli gelir 9 bin 800 dolar iken 9 bin dolar oldu. Dünyada kişi başı milli gelir sıralamasında 81. sıraya yerleşildi.” diyen Umarbeyli, enflasyonun 2023’te gerilese bile fiyatların aynı hızda gerilemeyeceğinin altını çizdi.

“ESAS YAPILMASI GEREKEN HAYATI UCUZLATMAK”

2023 yılında enflasyonun yüzde 40-50 arası olabileceğine işaret eden Umarbeyli, esas yapılması gerekenin hayatı ucuzlatmak olduğunu, maaşları artırmanın çözüm olmadığına vurgu yaptı. Umarbeyli, maaş artırma yaklaşımının fiyatları geriletmeyeceğini söyledi.

Umarbeyli, 2023 yılında ekonomik durgunluk beklentisi olduğunu ifade ederek, genel olarak faiz artırımlarının daha da devam edecek gibi göründüğünü belirtti.

 Avrupa Merkez Bankası’nın 50 baz puan artıracağı görüntüsünde olduğunu dile getiren  Umarbeyli, “Türkiye sabit bırakıp, Amerika Merkez Bankası ise Aralık enflasyonuna göre 25 baz puan artırabilir diğer taraftan İngiltere Merkez Bankası da mevcut durumda yüksek enflasyon ile boğuşurken faiz artırımına devam edecek gibi görülüyor.” dedi.

“TÜRKİYE’DEKİ HAREKETLİLİK DEVAM EDECEK”

Türkiye’de seçim olduğunu o nedenle ekonomik hareketin devam edeceğinin altını çizen Umarbeyli, özellikle dünyadaki bor rezervi 2015 yılı itibariyle 1,3 trilyon ton olarak hesaplandığını,  bu rezervin yüzde 73,2’sinin Türkiye’de olduğunu anımsattı. Umarbeyli,

dünya bor üretiminin yılda 4,2 milyon ton olduğunu, bu üretimde Türkiye’nin yüzde 48 ile birinci sırada, yer aldığının altını çizdi.

Umarbeyli, gelişmekte olan ekonomilerin, gelişmiş dünya ekonomilere kıyasla büyüme farkının korumasının beklendiğini söyledi.

“JEOPOLİTİK VE EMTİA ŞOKLARI GELİŞMEKTE OLAN PİYASALARDA BÜYÜK SIKINTILAR YARATACAK”

Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa'daki resesyon korkularının özellikle yılın ilk yarısında küresel piyasaları tedirgin etmeye devam edebileceğinin devam ettiğini kaydeden Umarbeyli, ekonomik gerilemelerin, agresif parasal sıkılaştırma ve bunlara neden olan jeopolitik ve emtia şokları gelişmekte olan piyasalarda büyük sıkıntılar yaratabileceğini anlattı.

“ANALİSTLER, TÜKETİM VE YATIRIMLARDA KESKİN BİR ARTIŞ BEKLİYOR”

Analistlerin 2023 yılı ortalarından itibaren tüketim ve yatırımda keskin bir artış beklediğine işaret eden Umarbeyli, Çin'in Koronavirüs kısıtlamalarının ardından yeniden açılmasının  inişli ve çıkışlı olacağının altını çizdi.

TL’nin değer kaybına da değinen Umarbeyli, TL'nin para birimleri karşısında rekor seviyeye gerilemesiyle birlikte artış gösteren maliyetler ile yıllardır uygulanan alışılmışın dışındaki farklı para politikalarının nasıl devam edeceği konusunun da önemli olduğuna vurgu yaptı.