Koronavirüs ile mücadele için kullanılabilecek 16 ilaç belirlendi

ABD’den Pennsylvania Eyalet Üniversitesi’nden bir araştırma ekibi Communications Biology dergisinde yayınlanan çalışmalarında, ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından, tip 2 diyabet, hepatit C ve HIV/AIDS de dahil olmak üzere bazı hastalıkların tedavisinden kullanılmak üzere onaylanan ilaçlardan 16’sının, Kovid-19 (SARS-CoV-2) virüsünün insan hücrelerinde replikasyon yeteneğini önemli ölçüde azaltabildiğini ortaya çıkardı.

Söz konusu ilaçların, enfekte olan insan hücrelerinde SARS-CoV-2’in replikasyonu için gerekli olan, proteazlar adı verilen bazı viral enzimleri inhibe ettikleri gözlemlendi.

Pennsylvania Eyalet Üniversitesi’nde biyokimya ve moleküler biyoloji yardımcı doçenti olan ve çalışmada baş araştırmacı olarak yer alan Joyce Jose, çalışmanın yayınlanması ile eş zamanlı olarak üniversitenin internet sitesinde yayınlanan bir raporda şunları söyledi:

“Koronavirüs karşıtı aşılar virüsün spike proteinini hedef alır. Ancak Omikron varyantından gördüğümüz üzere, spike proteini önemli mutasyonlara uğrayabilir. Dolayısıyla hala, virüsün spike proteini dışında, mutasyona uğraması muhtemel olmayan kısımlarını hedef alan ilaçlara acil bir şekilde ihtiyaç duyuluyor.”

Önceki araştırmalar, Mpro ve PLpro dahil olmak üzere iki viral enzimin (proteazlar), antiviral ilaç geliştirmek için umut verici hedefler olduğunu gösterdi. Örneğin, Pfizer’in Koronavirüse karşı ilacı Paxlovid, Mpro enzimini hedefliyor. Jose’ye göre, bu enzimler nispeten istikrarlı oluyor, bu nedenle ilaca dirençli mutasyonların hızla gelişmesi pek olası görülmüyor.

Pennsylvania Eyalet Üniversitesi’nden biyokimya ve moleküler biyoloji profesörü Katsuhiko Murakami’ye göre, bu viral enzimler (proteazlar) enfekte olmuş hücrelerde SARS-CoV-2 replikasyonunda önemli bir rol oynadığını belirtiyor. Murakami bunu söyle açıklıyor:

“SARS-CoV-2 virüsü, kendisinin RNA genomundan poliproteinler olarak adlandırılan, bu enzimler tarafından düzenli bir şekilde tek tek proteinlere bölünmesi gereken uzun proteinler üretiyor. Virüs hücreye girer girmez replikasyonu başlatmak için fonksiyonel viral proteinlerin oluşumuna neden olur. Dolayısı ile proteazlar biri inhibe edilirse, virüsün enfekte kişide daha fazla yayılması durdurulabilir”.

Araştırma ekibi, çalışmaları sırasında canlı insan hücrelerinde Mpro ve PLpro proteazlarının inhibitörlerini hızla tanımlamak için bir test tasarladı. Araştırmacılar testlerini HIV, hepatit C, bazı protozoan parazitler ve tip 2 diyabet tedavisinde kullanılan 64 ilacı test etmek için kullandılar.

Ekip, viral enzim Mpro’nun aktivitesini etkileyen 11 ilaç bileşeni ve PLpro aktivitesini etkileyen 5 bileşen tespit etti.

Biyokimya ve Moleküler Biyoloji Profesörü olan ve çalışmada “Doğrudan Konfokal Mikroskop” adı verilen bir alet kullanarak bileşiklerin aktivitesini izleyen Anoop Narayanan ise şunları söyledi:

“Deneyi, kullanılan bileşiğin proteazlar üzerinde etkili olması durumunda, hücrenin belirli alanlarında floresan görmenizi sağlayacak şekilde tasarladık. Denediğimiz 16 bileşikten 8 virüse karşı doza bağlı antiviral aktivitelere sahip olduğunu keşfettik. Ayrıca yeni şeker ilacının Sitagliptin’in ve hepatit C ilacı Daklatasvir’in PLpro’yu inhibe ettiğini tespit ettik.

Mpro gelince, AIDS ilaçları Nelfinavir, MG-101 ve Lycorine HCl ilaçları tarafından inhibe edildiği belirlendi. Ekip, bu ilaçlardan MG-101’in, spike proteinin proteazları aktif hale getirmesini engelleyerek virüsün hücreleri enfekte etme yeteneğini de engellediğini buldu. Araştırmacılar bunların yanı sıra, hücreleri Mpro ve PLpro inhibitörlerinin bir kombinasyonu ile tedavi etmenin, ek bir antiviral etki sağladığını ve SARS-CoV-2 replikasyonunu daha da güçlü bir şekilde engellediği sonucuna ulaştılar.

Ekip, çalışmayı SARS-CoV-2 virüsünün Delta varyantı üzerinde yürüttü. Ancak “İlaçlar muhtemelen Omikron’a ve gelecekte ortaya çıkabilecek varyantlara karşı da etkili olacak çünkü virüsün büyük ölçüde mutasyona uğraması pek olası olmayan kısımlarını hedef alıyorlar.” ifadelerini de sözlerine ekliyorlar.

Jose raporda şu ifadelere de yer veriyor:

“Çok çeşitli Koronavirüslere karşı geniş kapsamlı antiviral ilaçların geliştirilmesi, SARS-CoV-2 enfeksiyonları için nihai tedavi stratejisidir. Araştırmamız, Mpro ve PLpro’nun aktivitelerini inhibe etmede etkinlik gösteren, FDA onaylı bazı ilaçların farklı amaçlarla kullanılmasının, SARS-CoV-2 ile mücadelede faydalı bir strateji olabileceğini de gösteriyor.”